Brabant de volste? – column Jan Albert Timmerman

De NOS kopte op 8 juni: Stroomnetwerk Limburg en Noord-Brabant vol, nieuwe bedrijven niet aangesloten. De Provincie Noord-Brabant reageert hier in niet mis te verstane bewoordingen op: dit is onaanvaardbaar! De levering van lokaal opgewekte groene stroom was in grote delen van Noord-Brabant al langer onmogelijk, nu wordt ook de afname van stroom ernstig beperkt.
De provincie stelt dat het slot op het elektriciteitsnetwerk onaanvaardbaar is. Daar zijn velen het mee eens. Maar hoe is het zo gekomen? Hadden we hier niet eerder iets aan kunnen doen?

Congestiemelding TenneT
Het bericht van de NOS is te herleiden tot een bekendmaking van de landelijke netbeheerder TenneT dat zij geen transportcapaciteit meer heeft. TenneT verzorgt de aansluiting en het transport van grotere stroomverbruikers en -opwekkers (vanaf 100 MW).
TenneT heeft een vooraankondiging bij de ACM gedaan van een tekort aan beschikbare transportcapaciteit voor de afname van stroom. Onderzoek zal uitwijzen of TenneT uiteindelijk een aanbod voor transportcapaciteit kan en mag weigeren.
Hangende dat onderzoek worden aanvragers op een interesselijst geplaatst. Dit bericht heeft dus impact als je bijvoorbeeld een grote fabriek wilt aansluiten op een net van TenneT (110 kV en hoger).

Ook Enexis heeft congestie
Voor het onderliggende regionale net in Noord-Brabant en Limburg is ook door Enexis een vooraankondiging van tekort aan transportcapaciteit voor de afname van stroom gedaan. Ook in dat geval kan transport geweigerd worden. Zelf zegt Enexis op haar website daarover: “Op dit moment hebben we te maken met transportschaarste in de provincies Noord-Brabant en Limburg. […] Voorlopig is het niet meer mogelijk om een aansluiting met transportvermogen aan te bieden bij elektriciteitsaansluitingen groter dan 3 x 80 Ampère. Ook een verzwaring aanbieden van de bestaande aansluiting of het vergroten van het gecontracteerd vermogen is niet mogelijk.”.

Voorrang voor woningbouw en kleinverbruikers; hoezo?
TenneT meldt verder dat particulieren en woningbouw niet getroffen worden door het tekort aan beschikbare transportcapaciteit. Zij lijkt daarbij ook te spreken voor Enexis.
Ik vraag mij af of dit wel klopt. Krijg je dan voorrang als je bijv. 200 MW aanvraagt voor de aansluiting van een nieuwbouwwijk op een net van TenneT of als je voor de bouw van een woning een aansluiting op het net van Enexis nodig hebt die groter is dan 3*80A? Want als TenneT en Enexis ‘first come, first served’ toepassen, zouden ook de aansluitingen voor woningbouwprojecten niet voor transport in aanmerking mogen komen. Wellicht prioriteert de netbeheerder toch al? En zo ja, waarom dan alleen voor aansluitingen kleiner dan 3*80A en woningbouw en waar is dat dan op gebaseerd?

Noodzaak om voorrang te verlenen
Begrijp me goed, ik ben juist voorstander van het prioriteren door netbeheerders. In retrospectief is het dan ook echt een gemiste kans geweest dat bij de zeer recente wijziging van de netcode over transportschaarste (mei 2022!) niet op de noodzaak en ruimte om te prioriteren is ingegaan. Hierdoor doet nog steeds het maatschappelijk niet wenselijke principe van ‘first come, first served‘ opgeld. Op basis van dat principe zou je kunnen beargumenteren dat woningbouw geen voorrang mag hebben op een ziekenhuis of een casino als het casino en het ziekenhuis een eerdere aanvraag deden.
Resultaat van dit alles (lees het uitblijven van keuzes) is in ieder geval dat op dit moment in Noord-Brabant en Limburg noch het ziekenhuis noch het casino aangesloten kan worden.

Hadden we iets kunnen doen om dit te voorkomen?
Het antwoord op de vraag of we hier iets aan hadden kunnen doen is mijns inziens “ja”. Bij de netcode-wijziging had stilgestaan kunnen worden bij het prioriteren wat betreft transportcapaciteit. Daarmee zou er sturing hebben kunnen plaatsvinden waardoor er wel ruimte zou zijn voor ontwikkelingen die maatschappelijk gezien wezenlijk zijn. Maar ik geef ook toe; als we in mei van dit jaar wel een prioriteringskader hadden gehad; zou dat niet hebben kunnen voorkomen dat TenneT en Enexis uitverkocht zouden raken. Maar in ieder geval waren we dan al eerder gestart met de oplossing van congestie!

Actie is noodzakelijk
Het bericht van de NOS en de reactie van de provincie geeft dus eens te meer aan dat er regie en sturing nodig is. Een regie die niet gebaseerd is op principes als ‘first come, first served’, maar op basis van wat bedrijven, burgers en overheden nodig hebben. Waar behoefte aan bestaat is niet centraal (door de Rijksoverheid of de ACM) te bepalen, maar is afhankelijk van de omstandigheden van het geval en is regio specifiek. Ik sluit mij dan ook geheel aan bij de oproep van Anne-Marie Spierings, gedeputeerde Energie, Circulaire Economie en Milieu, dat TenneT en het Rijk samen met de regio en marktpartijen zo snel mogelijk tot een actieplan moeten komen voor meer en slimmere capaciteit op het elektriciteitsnetwerk.
Maar laten ze dan ook in dialoog met de omgeving een rangorde  bepalen waar de samenleving als geheel het meeste behoefte heeft.